Op 6 maart 1983 begon een nieuw tijdperk in de wereld van de communicatietechnologie: de eerste mobiele telefoon in de moderne zin van het woord – ontworpen door Martin Cooper van het Amerikaanse bedrijf Motorola – ging in de verkoop. Tegen die tijd had de geschiedenis van dit communicatiemiddel echter al meer dan een decennium geduurd…
Het idee om telefonie draadloos te maken ontstond vrijwel onmiddellijk na de uitvinding van de telefoon door Alexander Bell in 1877. De vroege experimenten van zowel Bell als Edison waren echter nogal vruchteloos. Integendeel, zeer interessant en niet zonder resultaat waren de pogingen van de autodidact Nathan Stubblefield (1860-1928) om spraak en andere geluiden over te brengen door inductie – op water, door de lucht en zelfs door de aarde. Maar zelfs dat was niet meer dan een eenmalige demonstratie, die min of meer succesvol was.
De situatie veranderde toen rond de eeuwwisseling in verschillende landen en door toedoen van vele vooraanstaande wetenschappers praktische experimenten met de transmissie en ontvangst van radiogolven werden gestart – deze keer trok dat de belangstelling van het grote publiek en toonde aan dat een nieuwe methode van informatie-uitwisseling niet alleen de gebruikelijke telegraaf, maar waarschijnlijk zelfs de telefoon zou kunnen vervangen. Een pionier op dit gebied was de Canadese uitvinder Reginald Fessenden (1866-1932), die in zijn jeugd als assistent van Edison werkte – in 1900 was hij in staat geluid via de radio over te brengen (zij het met grote vervorming), en reeds zes jaar later, nadat hij de modulatie van laagfrequente signalen in de transmissie had verbeterd, organiseerde hij de eerste radio-uitzending, met vioolspel en een goed hoorbare voorlezing van een passage uit de Bijbel.
Binnen een paar decennia was radio-uitzending al een alledaags medium, en radiocommunicatie was een nieuwe hobby geworden voor liefhebbers uit de hele wereld. In het eerste geval ging het natuurlijk alleen om het ontvangen van een signaal van een zendstation, terwijl in het tweede geval het bouwen van eigen radiostations (en het uitwisselen van berichten via morsecode) een niet-triviale taak bleef en dus het lot van een vrij kleine kring van amateurs. Aan de andere kant werden portofoons geleidelijk aan steeds draagbaarder – en vanaf de jaren twintig begon een dergelijk communicatiemiddel te worden gebruikt voor officiële doeleinden, met name door politie en leger.
De volgende fase in de ontwikkeling en verspreiding van mobiele communicatie werd twintig jaar later bereikt, na de oorlog. Op 17 juni 1946 lanceerde de Amerikaanse AT&T Corporation, een rechtstreekse afstammeling van het door Alexander Bell opgerichte bedrijf, de commerciële Mobile Telephone Service, een communicatiesysteem dat in auto’s kon worden gebruikt. De apparatuur woog bijna 40 kg en leek sterk op wat al lang door politiediensten werd gebruikt: oproepen werden handmatig afgehandeld door centralisten en je moest een oproepknop ingedrukt houden om over te schakelen naar de doorschakelmodus. Twee jaar later was de dienst beschikbaar voor inwoners van meer dan 100 steden in de VS, maar was niet erg populair: het aantal gebruikers bedroeg 5000 en het aantal oproepen per week 30.000. Vanwege de beperkte lijncapaciteit konden er slechts drie gebruikers per stad tegelijk over praten – en dit dubieuze genoegen kostte 15 dollar per maand plus 30 tot 40 cent per gesprek (voor vertaling naar de USD van vandaag moeten deze getallen zo met 12 worden vermenigvuldigd).
Het idee van cellulaire telefonie werd in 1947 geopperd door Douglas Ring en Ray Young, ingenieurs bij Bell Labs – het onderzoekscentrum van AT&T, genoemd naar de oprichter van het bedrijf. Het vooruitzicht van de verwezenlijking ervan begon echter pas begin jaren zeventig op te doemen, toen leden van hetzelfde laboratorium, Richard Frankel en Joel Engel, de architectuur van een cellulair hardwareplatform ontwikkelden, Philip Porter voorstelde de zendstations in de hoeken van de “cellen” te plaatsen in plaats van in het midden, en Amos Joel de technologie uitvond die beweging tussen deze “cellen” mogelijk maakte zonder de communicatie te onderbreken.
Cellen: elke cel heeft drie basisstations en drie verschillende zendfrequenties
Cellulaire cellen: drie basisstations en drie verschillende zendfrequenties per cel.
Maar AT&T was meer geïnteresseerd in het promoten van haar eigen in-car service – dus het maken van een “hand-held” draagbare telefoon stond niet op haar prioriteitenlijst. En dus nam de taak om van de telefoon een echte mobiele telefoon te maken haar concurrent – richtte in 1928 een bedrijf op dat diverse radioapparatuur produceerde, Motorola genaamd. Zijn hoofdingenieur John Mitchell (1928-2009) had al de eerste pager ontworpen op basis van logge autoradio’s; zijn ondergeschikte James Mikulski had het idee voor de draagbare persoonlijke mobiele telefoon, en het team van ingenieurs dat verantwoordelijk was voor de ontwikkeling ervan werd geleid door Martin Cooper namens Mitchell – die uiteindelijk beroemd werd als de “uitvinder van de mobiele telefoon”.